⭐ Krótki film o prawdzie i fałszu

Wszyscy ludzie, którzy chcą uczestniczyć w poważnych debatach czy nawet zwykłych rozmowach na tematy bardziej złożone muszą najpierw poznać:

1. Błędy procesu rozumowania,
2. Fakt nieznajomości tematu,
3. Kryteria oceny źródeł

Bez znajomości tych 3 rzeczy, nie ma szans na merytoryczną dyskusję. Bez tego wspólnego fundamentu, cała rozmowa jest niewiele warta. Od pewnego czasu najpierw staram się wybadać, czy rozmówca ma pojęcie o tych trzech rzeczach. Jeśli nie, nie wdaję się z nim w dyskusję, tylko informuję go o tym, żeby zapoznał się z nimi.

Problemem świata jest to, że głupcy są tak arogancko pewni siebie, a ludzie mądrzy, tak pełni wątpliwości.

Bertrand Russel

Błędy procesu rozumowania

• Efekt potwierdzenia (confirmation bias) - świadome lub nieświadome faworyzowanie informacji pasujących do mojego światopoglądu, ignorowanie i odrzucanie informacji sprzecznych z własnymi przekonaniami. Dotyczy to też wyszukiwania informacji,
• dychotomia myślenia (false dilemma) - czarno-białe, zero-jedynkowe myślenie jest łatwiejsze niż myślenie w pełnej skali, uwzględniając wszystkie czynniki. Wymaga mniejszego zaangażowania,
• fałszywa powszechność A: Średnia 3k zł? A kto niby tyle zarabia? Nie znam nikogo kto ma 3k wypłaty! Wyjaśnienie: Dane z niereprezentatywnej próbki statystycznej
• Argumentum ad populum Wyjaśnienie: Zdanie ludzi nie jest dowodem
• Fałszywy trop: A: Klimat gwałtownie się ociepla. B: Jaaasne! A Unia tylko czeka, żeby sprzedać nam technologie i ograniczyć nasz wzrost gospodarczy! Wyjaśnienie: Ucieczka od odpowiedzi, to nie zdolność do odpowiedzi.
• Argumentum in terrorem A: Nie synku, nie musisz iść na studia. Możesz żyć w biedzie do końca życia!\ Wyjaśnienie: Odwoływanie się do najniższego zwierzęcego instynktu - strachu.
• przedwczesne uogólnianie A: Znam 3 Polaków, wszyscy są pijakami, więc wszyscy Polacy to alkoholicy.

Wyjaśnienie: Tworząc tezy globalne, przywołuj argumenty globalne

• Argumentum ad ignorantiam A: W galaktyce Andromeda lata tęczowy jednorożec. Skąd wiesz, że się mylę? Jakie masz argumenty przeciw? Wyjaśnienie: Brak dowodów fałszywości, nie jest dowodem prawdziwości. Kto wysuwa tezę, ten sam powinien dążyć do jej udowodnienia.
• Równia pochyła A: Dzisiaj pozwolimy na aborcję, jutro będziemy zabijać dzieci z zespołem downa, a pojutrze wszystkich chorych starców! Wyjaśnienie: Tworzenie łańcuchów skrajnie negatywnych i mało prawdopodobnych wydarzeń, nie jest merytoryczne.
• Argumentum ad Hominem (jest ich łącznie 8):
• Sytuacyjny: A: Jestem za karą śmierci. B: Przecież jesteś członkiem ruchu pro-life! Wyjaśnienie: To, kto kim jest nie powinno mieć wpływu na siłę argumentu.
• Tu quoque A: * Pali papierosa na przystanku * B: * Również pali papierosa na przystanku * A: Nie możesz tu palić bo palenie w miejscach publicznych jest zakazane. B: Sam tu też palisz, więc nie masz racji. Wyjaśnienie: Stwierdzenie, że oponent zachowuje się niezgodnie z tym, co twierdzi, nie odnosi się do tezy przeciwnika. Warto pamiętać, że w debacie publicznej może dojść to tzw. zatrucia oponenta, czyli pokazanie go w takim świetle, że już nikt nie będzie chciał go słuchać. Dobre opracowanie nt Argumentum ad Hominem znajduje się tutaj.
• Korelacja to nie przyczynowość:

Nieznajomość tematu

• Jeśli nie znamy dobrze danego tematu, to znacznie łatwiej wprowadzić nas w błąd,
• Nie jesteśmy równi, więc to, że jestem dobry z maty, ma się nijak do wiedzy mojej medycznej,
• Całkiem prawdopodobne, że jeśli ktoś jest niezwykle dobry z jednej dziedziny, to będzie słabszy w całkiem innej. Np. mistrz świata w pływaniu mógł poświęcić tyle życia na byciu najlepszym w pływaniu, że nie miał jak stać się ekspertem od informatyki

Nieznajomość oceny źródeł

• Znajomość angielskiego jest niezwykle ważna. Bez tego omija nas ~90% wartościowych treści i artykułów naukowych,
• Często źródła, które same o sobie piszą wolne, niezależne, prawdziwe, dla wybranych, niezmanipulowanych, nieprzekupionych to źródła klasy najgorszej,
• Dzięki bardzo restrykcyjnej metodzie naukowej, materiały publikowane przez naukowców nie tylko są wysokiej jakości, ale mogą również stanowić punk wyjścia dla innych prac naukowych (nie trzeba opracowywać koła na nowo, bo mamy pewne podstawy),
• media niezależne, to miecz obusieczny. Nie mają nad sobą żadnej kontroli, często są zafiksowane na poglądzie autora. Występują często wśród mocno ideologicznych mediów (np. narodowcy),

Inne spostrzeżenia

• Najtrudniej wykryć manipulację, która posługuje się różnymi faktami, ale te niewygodne przemilcza,
• Konformizm - zmiana zachowania na skutek wpływu ludzi (przykład ludzi odwróconych plecami w windzie, długość kreski). Nawet 75% ludzi jest podatnych na to,
• im bardziej skrajne, kontrowersyjne, nieobiektywne przekonania, tym częściej są udostępniane. Umiarkowane nie mają takiego impaktu (Kto chwali się tym, że wyznaje kulistą ziemię albo działające szczepionki?),
• w XXI wieku nie da się mieć opinii na każdy temat. Nie da się być człowiekiem renesansu. Teraz wiemy, świat jest już zbyt złożony i dynamiczny,
• Jeśli wszystko potwierdza naszą wizję, to warto zadać sobie pytanie, Jaki dowód musielibyśmy zobaczyć, żeby zmienić zdanie? Jeśli twierdzimy, że taki dowód nie istnieje, to cała idea staje się bezwartościowa poznawczo, wtedy staje się wiarą
• nie lubimy zmieniać opinii, nawet gdy wykaże się nam błąd,
• * O szczepieniach dzieci * Zdumiewające jest to, że w kwestii tak ważnej jak życie dzieci rodzice wolą i zadowalają się informacjami z amatorskich stron internetowych FP na FB niż prasą naukową, opiniami prawdziwych ekspertów z odpowiedniej dziedziny,
• kiedy jesteśmy w błędzie, zazwyczaj o tym nie wiemy 💁‍♀️
• Ktoś im bardziej jest o czymś przekonany, im więcej energii i życia zainwestował w te przekonania, tym ciężej będzie go od nich odwieść,
• Bycie sceptycznym polega na domniemaniu się dowodów i zapoznawaniu się z nimi, a nie na negowaniu rzeczywistości
• Antyewolucjonizm, zaprzeczanie zmianom klimatu, płaskoziemstwo horoskopy itp. to wszystko niechęć do mierzenia się z faktami,
• Zmiana zdania w obliczu dowodów, jest aktem oświecenia, a nie porażki.